Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi

Koncepcja otwartego dostępu (Open Access) dotyczy udostępniania w postaci cyfrowej w Internecie publikacji naukowych oraz wyników badań finansowanych ze środków publicznych w celu umożliwienia bezpłatnego ich wykorzystania przez naukowców, studentów, przedsiębiorców i całe społeczeństwo. Rolę otwartej nauki podkreślono m.in. w Konkluzjach Rady UE z 27 maja 2016 r.

Otwarty dostęp w praktyce jest realizowany zwykle za pośrednictwem tzw. drogi zielonej - udostępnianie artykułów w bezpłatnych repozytoriach lub tzw. drogi złotej - publikowanie artykułów w otwartych czasopismach. Główne korzyści modelu otwartego dostępu dla społeczeństwa to m.in.: lepszy obieg cyfrowych treści naukowych (publikacje, dane badawcze), podnoszenie jakości badań (przeciwdziałanie plagiatom poprzez kontrolę ze strony środowiska naukowego), promocja nauki w społeczeństwie, efektywniejsze wydatkowanie środków publicznych.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjęło w dn. 23 października 2015 r. politykę otwartego dostępu zawartą w dokumencie pt. Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce. Dokument ma charakter zaleceń dotyczących wprowadzania otwartego dostępu przez podmioty finansujące badania (NCN, NCBR, MNiSW), jednostki naukowe, uczelnie oraz wydawców, w tym wydawców czasopism naukowych. Najważniejsze rekomendacje zawarte w Kierunkach rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce są następujące:

• Opracowanie i przyjęcie przez poszczególne uczelnie, instytuty badawcze i instytuty PAN oraz przez NCN i NCBR własnych instytucjonalnych polityk w zakresie otwartego dostępu (OD), które będą określać zasady publikowania w OD wyników badań (głównie dotyczy to artykułów w recenzowanych czasopismach, ale także np. recenzowanych materiałów konferencyjnych, ewentualnie danych badawczych).

• Wyznaczenie przez kierowników jednostek naukowych i uczelni pełnomocników ds. OD.

• Przechodzenie czasopism naukowych do modeli otwartych.

• Udostępnianie rozpraw doktorskich w otwartych repozytoriach.

• Monitorowanie i raportowanie do MNiSW postępów we wdrażaniu OD, w tym systematyczne analizowanie liczby publikacji powstających w danej jednostce naukowej lub uczelni w celu określenia proporcji publikacji w OD w stosunku do wszystkich publikacji.

• Organizowanie szkoleń w zakresie OD dla wszystkich pracowników naukowych i doktorantów danej jednostki naukowej lub uczelni.

• Uwzględnienie doświadczeń i potencjału bibliotek naukowych, które często koordynują proces redakcji i deponowania publikacji naukowych w repozytoriach.

[źródło: Otwarty dostęp do publikacji naukowych]

POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi

Kierując się zasadami transparentności i pragnąc zapewnić wszystkim dostęp do wiedzy bez ograniczeń, wprowadza się niniejszą Politykę Otwartego Dostępu Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi (Otwarty Mandat), w odniesieniu do publikacji naukowych i danych badawczych.

Postanowienia ogólne

§ 1

1. Niniejsza Polityka nie narusza praw i obowiązków wynikających z ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 666 z późniejszymi zmianami) oraz z Regulaminu Pracy Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi, a w szczególności zobowiązania pracowników naukowych do rozpowszechniania utworów naukowych i prawa Instytutu do korzystania z wyników badań naukowych i prac wykonywanych w Instytucie.
2. Polityka Otwartego Dostępu dotyczy pracowników Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi, a także innych osób, z którymi Instytut zawarł umowę przewidującą zastosowanie niniejszej Polityki. Polityka otwartości ma zastosowanie do utworów, w szczególności powstałych w wyniku finansowania ze środków publicznych, w których w afiliacji podano adres Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi.
3. W Polityce Otwartego Dostępu przyjmuje się następujące definicje pojęć:
a) „publikacje”:
- publikacje w czasopismach naukowych,
- publikacje w recenzowanych materiałach z konferencji,
- monografie naukowe oraz rozdziały w monografiach naukowych,
- doktoraty.
b) „dane badawcze” - dane zebrane lub wytworzone jako materiał do analizy w ramach badań naukowych prowadzonych w Instytucie Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi;
c) „złota droga” - publikowanie w otwartych czasopismach i książkach naukowych;
d) „zielona droga” - deponowanie utworu w repozytorium.

Otwarty dostęp do publikacji i danych badawczych

§ 2

1. Autorzy dążą do zapewnienia otwartego dostępu poprzez publiczne udostępnienie publikacji tak, aby każdy mógł mieć do niej dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym oraz możliwość nieodpłatnego i nieograniczonego technicznie korzystania z niej wraz z udzieleniem wolnej licencji Creative Commons realizując zasadę równoległych dróg:
a) publikowanie w recenzowanych otwartych czasopismach i książkach naukowych (złota droga) i deponowanie ich w repozytorium instytucjonalnym ECNIS-NIOM
lub
b) zdeponowanie elektronicznej postaci ostatecznej wersji publikacji, ewentualnie wersji autorskiej lub wersji dopuszczonej przez politykę wydawcy (zielona droga), w repozytorium instytucjonalnym ECNIS-NIOM, nie później niż w terminie 6 miesięcy (12 miesięcy w przypadku utworów z obszaru nauk społecznych i humanistycznych) licząc od daty wydania publikacji.
2. Publiczne udostępnienie, o którym mowa w § 2 ust. 1, zapewnia się w możliwie najszybszym terminie od przyjęcia utworu do publikacji. Informację o przyjęciu utworu do publikacji autorzy przekazują do Działu Zarządzania Wiedzą.
3. Autorzy publikacji dołożą wszelkich starań w celu uzgodnienia realizacji zobowiązania wskazanego w § 2 ust. 1:
a) z wydawcami oraz innymi użytkownikami publikacji (np. organizatorami konferencji naukowych), a w tym do udzielania do publikacji licencji niewyłącznych, które nie zawierają postanowień ograniczających lub wyłączających możliwość wykonania zobowiązania wskazanego w § 2, ust. 1;
b) ze współtwórcami publikacji – z pierwszym lub korespondencyjnym autorem (w przypadku utworów współautorskich), jak również z twórcami oryginałów (w przypadku utworów stanowiących opracowanie, np. tłumaczenie już istniejących publikacji).
4. W przypadku, gdy wykonanie zobowiązania wskazanego w § 2, ust. 1 nie jest możliwe, obowiązanie to uważa się jednak za wykonane jeżeli autor publikacji poczyni i udokumentuje swoje starania do otwartego udostępnienia publikacji.
5. Osoby, które dysponują danymi badawczymi, gromadzą i przechowują je w celu zapewnienia otwartego dostępu do danych badawczych wraz z powiązanymi metadanymi.
6. Jeśli to możliwe, osoby dysponujące danymi badawczymi udostępniają je tak, by każdy miał do nich dostęp w czasie i miejscu przez siebie wybranym bez naruszenia ograniczeń prawnych, np. ochrona danych osobowych lub tajemnicy przedsiębiorstwa, wraz z udzieleniem wolnej licencji. Dane badawcze mogą być deponowane w repozytorium instytucjonalnym ECNIS-NIOM lub w wyspecjalizowanym repozytorium dla danego typu danych.

Skuteczność Polityki Otwartego Dostępu

§ 3

1. Bezpośredni przełożony zobowiązany jest do zapoznania nowozatrudnionego pracownika z instytucjonalną Polityką Otwartego Dostępu.
2. Pracownicy naukowi Instytutu dokumentują działania podjęte w związku z zobowiązaniami wynikającymi z niniejszego Mandatu, przechowują dokumentację i w razie potrzeby udostępniają ją.
3. Raport z realizacji niniejszej Polityki za poprzedni rok publikowany jest na stronie internetowej Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi.
4. Niniejsza Polityka odnosi się do publikacji i danych badawczych powstałych po wejściu w życie Otwartego Mandatu Instytutu Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi.

Pełnomocnik ds. Otwartego Dostępu

prof. dr hab. Edyta Reszka

edyta.reszka@imp.lodz.pl

[aktualizacja: 09.02.2023 r.]